(1875 Connecticut Ave., N.W., Suite 300, Washington
DC 20009-5728. $24.00 for 10 issues.)
Dziesięć powodów,
by odżywiać się w
sposób bardziej wegetariański
Tekst:
Bonnie Liebman (oryginalnie w języku angielskim)
|
|
Uzbierało się wiele dowodów na to, że najzdrowsze
są diety bogate w pokarmy roślinne (warzywa, owoce i fasole) i
zawierające niewiele pokarmów zwierzęcych (mięsa, ryb, drobiu
i nabiału), szczególnie tych o wysokiej zawartości tłuszczu.
„Dieta bogata w owoce i warzywa jest ważnym
czynnikiem zmniejszającym ryzyko wystąpienia wszystkich głównych
chorób, mogących doprowadzić do śmierci”, mówi Walter Willet,
Szef Departamentu Żywienia w Harwardzkiej Szkole Zdrowia Publicznego.
Dla wielu wegetarianizm to wielkie słowo. Typowo
odnosi się do ludzi, którzy nigdy nie jedzą mięsa, ryb i drobiu
z etycznych, religijnych lub zdrowotnych przyczyn. Weganie unikają
również nabiału i jajek. Ale naukowców bardziej interesuje to,
jak często - a nie czy - ludzie jedzą pokarmy pochodzenia zwierzęcego.
I wiele z tych badań prowadzi do tej samej konkluzji: ludzie powinni
jeść mniej pokarmów zwierzęcych, a więcej pokarmów roślinnych,
zwłaszcza owoców i warzyw. Dlaczego? Oto 10 powodów – niektóre
z nich odnoszą się do zdrowia, inne nie.
|
1. Rak
|
|
,,Badania
naukowe bardzo silnie sugerują, że owoce i warzywa
mają właściwości chroniące przed wszelkimi rodzajami
raka przewodu pokarmowego i raka spowodowanego
paleniem” mówi Tim Byers, profesor Medycyny
Zapobiegawczej na Uniwersytecie w Centrum Nauki
Zdrowia w Kolorado w Denver. To obejmuje raka
płuc, okrężnicy, żołądka, jamy ustnej, krtani,
przełyku i pęcherza. A najnowsze badania odkryły,
że likopen, karotenoid w pomidorach i w sosie
pomidorowym, może chronić przed rakiem prostaty.
Nie jest jasne, w jaki sposób
owoce i warzywa mogą redukować ryzyko zachorowania
na raka. Może to wpływ ich fitochemikaliów, takich
jak karotenoidy, witamina C i E, selen, indol,
flawonoidy, fenole i limonene.
Istnieją również dowody, że
bogate w błonnik ziarno, na przykład otręby pszenne,
może zredukować ryzyko zachorowania na raka. „Błonnik
przeciwdziała rakowi okrężnicy”, mówi David
Jenkins, ekspert od błonnika na Uniwersytecie
w Toronto. A makaron, ryż i inne ziarna mogą zastąpić
pożywienie pochodzenia zwierzęcego – szczególnie
czerwone mięso, które może zwiększać ryzyko zachorowania
na niektóre rodzaje raka.
„Ludzie,
dla których czerwone mięso stanowi główny posiłek
pięć lub więcej razy w ciągu tygodnia, ponoszą
czterokrotnie większe ryzyko zachorowania na raka
okrężnicy niż ci, którzy jedzą mięso mniej niż
raz w miesiącu”, twierdzi Edward Giovannucci
z Harwardzkiej Szkoły Medycznej (Harvard Medical
School). Z jego badań przeprowadzonych na 50 000
mężczyzn pracujących zawodowo dla Służby Zdrowia
wynika również, że dla ludzi, którzy jedzą dużo
mięsa, prawdopodobieństwo zachorowania na raka
prostaty jest dwukrotnie większe.
To tylko jeden rodzaj badań.
Jeśli wziąć pod uwagę również i inne, mówi Lawrence
Kushi z Uniwersytetu w Minnesocie, „istnieją bardzo
przekonywujące dowody na to, że spożywanie czerwonego
mięsa ma wpływ na zwiększenie ryzyka zachorowania
na raka okrężnicy, a możliwe, że również na raka
prostaty.”
Ale nawet chude czerwone mięso
wydaje się zwiększać ryzyko wystąpienia raka okrężnicy.
„Może to być spowodowane
czynnikami rakotwórczymi, powstającymi w czasie
gotowania mięsa lub wysoką zawartością żelaza,
a może jeszcze czymś innym w mięsie”, zastanawia
się pan Willett. |
|
|
|
|
|
Dieta roślinna, zawierająca dużo
owoców i warzyw, może zredukować ryzyko choroby
serca. Od 20 lat eksperci od chorób serca podkreślają
znaczenie ograniczania tłuszczów nasyconych i cholesterolu,
ale rośliny mogą chronić serce w kilka innych sposobów.
Między innymi:
* Rozpuszczalny błonnik:
„Aby zredukować ryzyko chorób
serca, możecie jeść więcej fasoli, zielonego groszku,
owsa i jęczmienia” - mówi Jenkins, ponieważ
ich „lepki” rozpuszczalny błonnik wydaje się pomagać
obniżać zawartość cholesterolu we krwi.
* Kwas foliowy:
„Istnieją silne dowody na
to, że kwas foliowy redukuje ryzyko chorób serca”-
mówi Willett. Kwas foliowy, witamina B obniża
poziom szkodliwych aminokwasów we krwi zwanych
homocysteiną. „A owoce i
warzywa stanowią główne źródło kwasu foliowego”-
dodaje.
* Przeciwutleniacze:
rosnąca ilość dowodów sugeruje, że LDL („zły”)
cholesterol uszkadza tętnice tylko wtedy, kiedy
zostanie utleniony (połączony z tlenem). To dlatego
naukowcy uważają, że przeciwutleniacze, takie
jak witamina E, mogą chronić serce. A wiele fitochemikaliów
w owocach i warzywach jest przeciwutleniaczami.
* Wypieranie tłuszczów
nasyconych: jeśli jesz dużo pożywienia
roślinnego, jest po prostu mniej miejsca dla nasyconych
tłuszczy zwierzęcych, które zatykają tętnice.
|
|
|
|
|
|
,,Istnieje wiele dowodów
wskazujących na to, że owoce i warzywa wpływają
korzystnie na zredukowanie ryzyka wylewu''
- mówi Willett. Na przykład prowadzone przez 20
lat badania na 832 mężczyznach w średnim wieku,
wykazały, że ryzyko wylewu było o 22 procent mniejsze
u osobników, którzy 3 razy dziennie jedli owoce
i warzywa. Znowu nikt nie jest pewien, czy to potas,
magnez, błonnik czy też inne składniki owoców i
warzyw chronią przed zatorem tętnic mózgowych. |
|
|
|
4.
Uchyłki jelita grubego i zaparcie
|
|
|
Bogate w błonnik
ziarna, zwłaszcza otręby pszenne, mogą pomóc zapobiegać
zaparciom. Nie jest to błahostką w kraju takim
jak Stany Zjednoczone, gdzie wydaje się miliony
rocznie na środki przeczyszczające.
Uchyłki jelita grubego również
są powszechne. Występują one u około 30 do 40
procent ludzi po pięćdziesiątce, chociaż większość
z nich nie ma symptomów. Inni doświadczają krwawienia,
zaparcia, biegunki, wzdęcia, bólu albo zapalenia
uchyłków (następuje to wtedy, kiedy wpuklenia,
czy też uchyłki, które powstają na ściankach okrężnicy,
ulegają zapaleniu.)
„Z naszych
badań jasno wynika, że błonnik, zarówno ten z
otrębów, jak i z owoców i warzyw, ma działanie
ochronne” mówi Willett. U ludzi, którzy
jedli najmniej błonnika (13 gramów lub mniej),
prawdopodobieństwo powstania uchyłków jelita grubego
było prawie dwukrotnie większe niż u ludzi, którzy
jedli najwięcej błonnika (co najmniej 32 gramy
dziennie).
|
|
|
|
|
|
Diety bogate w pożywienie roślinne mogą zapobiegać
innym chorobom:
* Zwyrodnienie Plamki Żółtej:
karotenoid zwany luteiną – który można znaleźć głównie
w zielonych warzywach liściastych – może pomóc zapobiegać
zwyrodnieniu siatkówki, które powoduje ślepotę w
starszym wieku. „W naszych
badaniach u ludzi, którzy jedli szpinak albo kapustę
ogrodową dwa lub cztery razy na tydzień, szacowane
ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej było o połowę
mniejsze niż u ludzi, którzy jedli je mniej niż
raz w miesiącu”- mówi Johanna Seddon z Harwardzkiej
Szkoły Medycznej.
* Uszkodzenia cewy nerwowej:
suplementy kwasu foliowego mogą zredukować
ryzyko rozszczepu kręgosłupa i innych uszkodzeń
cewy nerwowej nowonarodzonego dziecka. Kwas foliowy
pochodzący z pożywienia (głównie z owoców i warzyw)
również może zredukować ryzyko.
* Cukrzyca: „Odkryliśmy,
że ryzyko zachorowania na cukrzycę w wieku dorosłym
jest mniejsze wśród ludzi, którzy jedli więcej produktów
pełnoziarnistych” mówi Willett.
|
|
|
|
6. Bezpieczniejsze pożywienie
|
|
|
Niektóre z najbardziej zabójczych chorób wchodzą
do ciała wraz z pokarmami zwierzęcymi. „Mielone mięso
wołowe jest najczęstszym źródłem bakterii E. Coli
0157:H7. Drób zawiera Salmonellę i Campylobacter,
a konsumpcja surowych małży wywołuje infekcję Vibrio
vulnificus”, mówi David Swerdlow z Centrum Kontroli
Chorób w Atlancie.
Każde surowe pożywienie, włącznie
z owocami i warzywami, może mieć w sobie szkodliwe
bakterie. „Na przykład ostatnie
wybuchy epidemii salmonelli spowodowane były spożyciem
kantalupa (odmiana melona), pomidorów i kiełków
lucerny” mówi Swerdlow. Ale mięso, owoce
morza i nabiał są najbardziej prawdopodobnymi sprawcami
chorób przenoszonych przez pożywienie.
|
|
|
|
|
|
„Nasze nawyki żywieniowe mają ogromny
wpływ na planetę'' mówi Jenkins. ,,Jedzenie zwierząt
nie wyrządzałoby szkody środowisku, gdyby robiono
to na znacznie mniejszą skalę” wyjaśnia Alan Durning,
dyrektor Northwest Environment Watch z Seattle.
,,Nowoczesna
produkcja mięsa pociąga za sobą intensywne zużycie
– a często nadużywanie – ziarna, wody, energii i
pastwisk” mówi Durning. Cytuje on następujące
przykłady:
* Zanieczyszczanie wody:
odchody i ścieki z krowich farm, zmechanizowanych
kurzych ferm i innych tego typu obiektów mogą zanieczyszczać
zbiorniki wodne.
* Zanieczyszczanie powietrza:
trzydzieści milionów ton metanu - gazu, który przyczynia
się do globalnego ocieplania - pochodzi z odchodów
zmagazynowanych w zbiornikach z odchodami lub stosach
obornika
* Erozja gleby:
około 40 procent światowej – a ponad 70 procent
w USA – produkcji ziarna przeznaczona jest na karmienie
żywego inwentarza. Na każdy funt (około 0.468kg.)
mięsa, nabiału, jajek i mleka, które wyprodukujemy,
tracimy około pięciu funtów górnej warstwy gleby.
* Wyczerpywanie zasobów
wody: szacunkowo około połowa ziarna i
siana, którym karmione jest bydło, rośnie na nawadnianych
polach. Na wyprodukowanie funta wołowego mięsa potrzebnych
jest około 390 galonów (1 galon = około 4,5litra)
wody.
* Zużycie energii:
na produkcję i transport żywego inwentarza potrzeba
prawie dziesięć razy więcej energii niż na produkcję
warzyw.
* Przeznaczanie zbyt wielu
ziem na pastwiska: około 10 procent terenów
w zachodnich stanach USA zostało przemienionych
w pustynię przez żywy inwentarz. Ale część tej ziemi
nie mogła być wykorzystana do innych celów. „To
nie dla wegetarianizmu, ale dla dobra ludzi opowiadam
się za zredukowaniem konsumpcji produktów zwierzęcych”,
utrzymuje Durning.
|
|
|
|
|
|
Oczywiście, że możecie wydać 7,99 dolarów za funt
mesclunu (sałatki z młodych warzyw) albo na inne wytrawne
jedzenie. Ale od kabaczków po słodkie ziemniaki, większość
roślin to doskonały interes. I niższą cenę jedzenia
roślinnego najlepiej widać, kiedy jecie poza domem.
W menu chińskich, indyjskich i większości innych restauracji,
dania wegetariańskie są zwykle w niższej cenie niż
dania mięsne, owoce morza i drób. |
|
|
|
|
|
Niemiło jest o tym myśleć, ale zwierzęta, które
jemy, często zanim zostaną zabite, hodowane są i transportowane
w nieludzkich warunkach. |
|
|
|
10. Smak
|
|
Pierwszym powodem, dla którego powinniśmy
stosować bogatą w rośliny dietę, jest to, że dania
warzywne dobrze smakują. Warzywa, które Amerykanie
jedzą najczęściej to: pomidory (przeważnie pod postacią
sosu albo ketchupu), cebula, sałata rzymska i ziemniaki,
na przykład w postaci frytek.
Ale gdyby większość Amerykanów
zmniejszyła ilość mięsa, drobiu i owoców morza na
swoich obiadowych talerzach, to ani oni, ani wiele
ich ulubionych restauracji nie wiedziałoby, czym
je zastąpić. Musicie się udać do etnicznych restauracji,
by spożyć ciekawe danie skomponowane z warzyw. Nie
jest przypadkiem, że etniczne restauracje wiedzą,
jak sprawić, by dania wegetariańskie były smaczne.
„Na szczęście na całym świecie
istnieje bogata tradycja przygotowywania dań wegetariańskich,
ponieważ niemal we wszystkich kulturach sposób odżywiania
się bazuje na roślinach” mówi Willett.
Jednak wiele indyjskich, meksykańskich
i innych etnicznych restauracji tak się zamerykanizowało,
że warzywa zastąpione zostały mięsem i serem. To
wielka szkoda. W kuchni azjatyckiej i śródziemnomorskiej
przyrządzanie owoców i warzyw jest formą sztuki.
Na przykład, Włosi nie kładą wielkich ilości mięsa
i sera na pizzę. W tradycyjnej restauracji otrzymałem
ostatnio pizzę na cienkim cieście bez sera – tylko
świeża bazylia, pomidory i czosnek. To było absolutnie
cudowne.
|
|
|
|
Copyright
1996 CSPI.
Przedrukowane i zaadaptowane
z Nutrition Action Healthletter
|
|